Repozytoria
Repozytoria istniejące w Internecie to narzędzia do gromadzenia, przechowywania, indeksowania i udostępniania elektronicznych wersji prac naukowych.
Repozytoria dzielimy na:
- instytucjonalne – gromadzą dorobek naukowy danej instytucji,
- dziedzinowe – gromadzące dane badawcze z określonego obszaru wiedzy.
Repozytoria przechowują nie tylko teksty (artykuły, monografie, prace dyplomowe, preprinty, postprinty, wystąpienia konferencyjne, raporty z badań, prace dydaktyczne, sylabusy, itd.), ale także mogą gromadzić materiały audio, foto- i wideograficzne, a także surowe dane badawcze.
Otwarte repozytoria, czyli takie, które udostępniają w sieci swoje zasoby są najczęściej oparte na protokole OAI-PMH, dzięki czemu ich zasoby są obecne w wyszukiwarkach (np. Google, Google Scholar, BASE).
Najpopularniejszym wg ROAR oprogramowaniem dla repozytoriów jest DSpace, opracowany przez MIT (ponad 1750 wdrożeń na świecie w czerwcu 2017 r.). Jest to oprogramowanie open source.
Rozwój repozytoriów jest związany z powstaniem i upowszechnieniem się na świecie ruchu Open Access, którego zwolennicy postulują otwarty dostęp do treści naukowych i edukacyjnych.
Wg ROAR (Registry of Open Access Repositories) w Polsce istnieje 125 repozytoriów, ale na tej liście znajdują się zarówno repozytoria, jaki i biblioteki cyfrowe, których zasób stanowią najczęściej (choć nie tylko) historyczne kolekcje bibliotek, dzieła dostępne w domenie publicznej (nieobjęte prawem autorskim).
W maju 2020 r. istniały w Polsce 42 repozytoria, głównie instytucjonalne, których lista znajduje się w zakładce Polskie repozytoria.
Polskie repozytoria
AMUR (Repozytorium Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu ) – repozytorium instytucjonalne.
BaWiNaTech – Baza Wiedzy Politechniki Śląskiej – repozytorium instytucjonalne.
Baza Wiedzy – Repozytorium Repozytorium Politechniki Warszawskiej – repozytorium instytucjonalne.
CeON (Repozytorium Centrum Otwartej Nauki) – ogólnodostępne.
Cyfrowe Otwarte Repozytorium Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie – repozytorium instytucjonalne.
Cyrena (Repozytorium Politechniki Łódzkiej) – repozytorium instytucjonalne.
ECNIS (Repozytorium Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi) – repozytorium dziedzinowe.
ENY (Repozytorium Politechniki Wrocławskiej) – repozytorium instytucjonalne.
eRIKA (Repozytorium Instytucjonalne Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego) – repozytorium instytucjonalne.
IBB PAS Repository (Polska Akademia Nauk – Instytut Biochemii i Biofizyki) – repozytorium instytucjonalne.
Lectorium (Otwarte Repozytorium Nauk Historycznych) – repozytorium dziedzinowe.
Most Wiedzy Politechniki Gdańskiej – repozytorium instytucjonalne.
oPUB (Repozytorium Dolnośląskiej Szkoły Wyższej) – repozytorium instytucjonalne.
PCSS (Repozytorium Poznańskiego Centrum Superkomputerowo Sieciowego) – repozytorium instytucjonalne.
PublicUM Repozytorium Uniwersytetu Medycznego w Łodzi – repozytorium instytucjonalne.
RCIN (Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych PAN) – repozytorium instytucjonalne.
RE-BUŚ (Repozytorium Uniwersytetu Śląskiego) – repozytorium instytucjonalne.
ReKUL (Repozytorium Instytucjonalne KUL) – repozytorium instytucjonalne.
RePOLIS (Repozytorium Publikacji Naukowych Politechniki Śląskiej) – repozytorium instytucjonalne.
RepoS (Repozytorium Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach) – repozytorium instytucjonalne.
Repozytorium Akademii Leona Koźmińskiego – repozytorium instytucjonalne.
Repozytorium Akademii Wychowania Fizycznego im. B. Czecha w Krakowie – repozytorium instytucjonalne.
Repozytorium Biblioteka Cyfrowa – Instytut Podstaw Informatyki PAN – repozytorium instytucjonalne.
Repozytorium Cyfrowe UTP (Uniwersytet Techniczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy) – repozytorium instytucjonalne.
Repozytorium Instytutu Fizyki Jądrowej PAN – repozytorium instytucjonalne.
Repozytorium Naukowe Politechniki Poznańskiej – repozytorium instytucjonalne.
Repozytorium PJATK (Polsko-Japońska Akademia Technik Komputerowych) – repozytorium instytucjonalne.
Repozytorium Politechniki Krakowskiej – repozytorium instytucjonalne.
Repozytorium uczelniane Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie – repozytorium instytucjonalne.
Repozytorium Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie – repozytorium instytucjonalne.
Repozytorium UR (Uniwersytet Rzeszowski) – repozytorium instytucjonalne.
Repozytorium WSB-NLU (Wyższa Szkoła Biznesu w Nowym Sączu) – repozytorium instytucjonalne.
RUB (Repozytorium Uniwersytetu w Białymstoku) – repozytorium instytucjonalne.
RUJ (Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego) – repozytorium instytucjonalne.
RUKW (Repozytorium Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy) – repozytorium instytucjonalne.
RUŁ (Repozytorium Uniwersytetu Łódzkiego) – repozytorium instytucjonalne.
RUMAK (Repozytorium Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu) – repozytorium instytucjonalne.
RUP (Repozytorium Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie) – repozytorium instytucjonalne.
RUW (Repozytorium Uniwersytetu Warszawskiego) – repozytorium częściowo instytucjonalne.
RUWr (Repozytorium Uniwersytetu Wrocławskiego) – repozytorium instytucjonalne.
WIR (Repozytorium Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu) – repozytorium instytucjonalne.
Agregator CeON – wspólny punkt dostępu do zasobów polskich otwartych repozytoriów. Umożliwia ich przeszukiwanie.
BASE – wyszukiwarka zasobów naukowych, również wszystkich polskich repozytoriów.
Repozytoria danych badawczych
RepOD – repozytorium Otwartych Danych opracowane przez ICM UW w ramach działań Platformy Otwartej Nauki archiwizujące i udostępniające wszystkie dane wytworzone, zebrane i opracowane na potrzeby badań naukowych. Przeznaczone dla tzw. małych danych.
Repozytorium Danych Społecznych RDS – dziedzinowe repozytorium powstałe w ramach projektu „Dziedzinowe Repozytoria Otwartych Danych Badawczych”. służy do archiwizacji i udostępnienia wszelkiego typu danych społecznych, zarówno ilościowych, jak i jakościowych.
Macromolecular Xtallography Raw Data Repository (MX-RDR) – dziedzinowe repozytorium, które powstało w ramach projektu „Dziedzinowe Repozytoria Otwartych Danych Badawczych”, które jest prowadzone przez ICM UW oraz zespół projektowy w Zakładzie Krystalografii UAM w Poznaniu. Służy do archiwizacji i udostępniania surowych danych dyfrakcyjnych zarejestrowanych dla kryształów makromolekuł. Dane te rejestrowane są głównie na liniach krystalograficznych w dużych ośrodkach synchrotronowych lub przy wykorzystaniu dyfraktometrów i innych źródeł promieniowania rentgenowskiego. Deponować można wszystkie zestawy dyfrakcyjne, nawet takie, które nie były z różnych względów wykorzystane do badań, a powinny być zachowane.
e-Science – platforma dla repozytorium danych badawczych i innych usług wspomagających badania, takich jak np. e-laboratorium czy e-notatnik badawczy. Stworzona dla wszystkich przez Politechnikę Wrocławską.
Zenodo – międzynarodowe repozytorium danych badawczych przeznaczone dla tzw. małych danych.
Portal Otwartych Danych Unii Europejskiej – uniwersalny punkt dostępu do danych publikowanych przez instytucje, agencje i inne organy Unii Europejskiej. Portal jest głównym elementem unijnej strategii otwartych danych.
Joint Research Centre Data Catalogue – Joint Research Centre (Wspólne Centrum Badawcze) to wewnętrzny dział naukowy Komisji Europejskiej, której celem jest zapewnienie wsparcia naukowego i technicznego dla koncepcji, rozwoju, wdrażania i monitorowania polityki Unii Europejskiej.
Figshare – repozytorium otwartego dostępu, w którym naukowcy mogą zachować i dzielić się wynikami badań, w tym danymi, zestawami danych, obrazami i filmami.
Mendeley Data – otwarte repozytorium danych badawczych, w którym naukowcy mogą przesyłać i udostępniać swoje dane badawcze
Re3data – międzynarodowa baza indeksująca repozytoria danych badawczych dotyczących wszystkich dziedzin wiedzy prowadzona przez German Research Fundation.
Repozytoria danych badawczych NIH – baza specjalistycznych repozytoriów danych badawczych, spośród których wiele udostępnia tzw. duże dane zebrane w ramach konkretnych projektów.
Więcej informacji o danych badawczych na stronie BUW w zakładce Dla Nauki / Otwarta Nauka / Otwarte dane badawcze.
Repozytoria na świecie
Ranking światowych repozytoriów (ranking Web of Repositories).
SHERPA/RoMEO (Publisher copyright policies & self-archiving) – wyszukiwarka, w której można znaleźć informacje nt. polityki wydawców w zakresie udostępniania materiałów w repozytoriach, informacja o możliwości opublikowania w otwartym dostępie tekstów pierwotnie opublikowanych u innego wydawcy.
Spisy repozytoriów
OpenDOAR (The Directory of Open Access Repositories) – baza repozytoriów publikujących w Open Access.
OpenAIRE – agregator światowych repozytoriów.
ROAR (Registry of Open Access Repositories) – spis repozytoriów w otwartym dostępie.
Wybrane repozytoria
arXiv – najważniejsze światowe repozytorium dla nauk ścisłych.
MIT – repozytorium Massachusetss Institute of Technology.
PubMed – repozytorium nauk medycznych.
E-Lis – repozytorium tekstów z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej.
RePEc (Research Papers in Economic) – repozytorium nauk ekonomicznych.
COGPRINTS – archiwum z pracami z zakresu psychologii, lingwistyki, nauk kognitywnych, informatyki, filozofii, biologii.
Warto zajrzeć
BASE (Wyszukiwarka Bielefeld University Library) – największa wyszukiwarka akademickich zasobów naukowych.
DOAB (Directory of Open Access Book) – wyszukiwarka książek w otwartym dostępie.
DOAJ (Directory of Open Access Journals) – spis czasopism w otwartym dostępie.