Bibliometria (cytowania)

Bibliometria

Analiza bibliometryczna polega na zastosowaniu ilościowych danych, odnoszących się do publikacji naukowych i przytaczanych w tych publikacjach cytatów (również cytatów w dokumentacji patentowej), do oceny wyników działalności naukowej naukowców, jednostek naukowych, a nawet całych krajów. Wykorzystuje się ją do obserwowania rozwoju nauki, wyrażającej się m.in. przez powstawanie sieci powiązań badawczych – krajowych i międzynarodowych, oraz powstawanie nowych, multidyscyplinarnych dziedzin nauki i techniki.

Zalety bibliometrii
  • Przedstawia rolę i wpływ badań. Jest to przydatne w:
    • ubieganiu się o posadę, awans naukowy lub granty,
    • określeniu wartości badań dla instytucji,
    • przedstawieniu korzyści z inwestycji w badania.
  • Pozwala zidentyfikować najpopularniejsze i najmniej znane obszary w nauce. Umożliwia to fachowe zaplanowanie przyszłych priorytetów badawczych.
  • Wskazuje najlepiej prosperujące czasopisma w dziedzinie, co ułatwia:
    • podejmowanie decyzji, gdzie publikować,
    • poszerzenie wiedzy na temat obszaru badań, którym się zajmujemy,
    • dostrzeżenie nowych obszarów badań.
  • Wskazuje najlepszych naukowców w dziedzinie, co pomaga w zlokalizowaniu potencjalnych współpracowników lub konkurentów.
Dlaczego warto korzystać z bibliometrii?
  • Pozwala na, w miarę, obiektywną ilościową ocenę wielkości produkcji naukowej.
  • Daje możliwość obserwowania rozwoju nauki w skali krajowej, międzynarodowej i globalnej.
  • Nakreśla potencjał naukowy danej jednostki naukowej, pracownika naukowego lub grupy badaczy, czasopisma czy strony WWW.
  • Pozwala na prowadzenie analiz przez osoby niezaangażowane – w większości przypadków analizy mogą prowadzić analitycy, nie prowadzący własnych badań naukowych w poddanym analizom obszarze i dlatego nie reprezentujący interesów żadnego z ocenianych podmiotów.
  • Stanowi nieinwazyjną metodę gromadzenia danych w drodze badań ankietowych lub wywiadów.
Problemy i ograniczenia bibliometrii

Analiza bibliometryczna budzi sporo kontrowersji ze względu na następujące zagadnienia i ograniczenia:

  • Cytowania mogą różnić się między dyscyplinami i rodzajami tekstów,  dlatego ważne jest, aby porównywać cytowania badaczy z tej samej lub zbliżonej dyscypliny.
  • Narzędzia wykorzystywane do gromadzenia danych bibliometrycznych nie obejmują wszystkich obszarów badań i nie wszystkie publikacje. Wyniki będą się różnić w zależności od używanego narzędzia.
  • W niektórych dyscyplinach, takich jak sztuka, nauki humanistyczne i społeczne, komunikacja naukowa odbywa się w dużej mierze w publikacjach książkowych, natomiast analiza cytowań skupia się raczej na publikacjach w periodykach naukowych.
  • Niepełność baz danych prowadzi do wykazania zjawisk nieistniejących lub pominięcia istniejących.
  • Doświadczeni badacze będą mieli przewagę nad początkującymi, ponieważ niektóre wskaźniki będą wyższe. Dlatego ważne jest, aby porównać naukowców, którzy są na tym samym etapie kariery.

Należy pamiętać, że wskaźniki bibliometryczne nie muszą mierzyć jakości publikacji. Wysoka cytowalność publikacji może, ale nie musi, wskazywać na jakość naukową. Z tego powodu ważne jest, aby używać bibliometrii w połączeniu z innymi danymi, takimi jak przyznane nagrody, liczba patentów czy otrzymane wsparcie finansowe na badania.

Mierniki bibliometryczne

Liczba publikacji

Jeden z podstawowych mierników dorobku naukowego, będący punktem wyjścia dla bardziej złożonych analiz. Liczba publikacji pokazuje, jaka jest produktywność, a nie jakość publikacji.

Aby liczba publikacji była miarodajna, powinna obejmować tylko oryginalne dokumenty, czyli oryginalne artykuły naukowe i prace przeglądowe.

Pomocne linki:
Raport Produktywność naukowa wyższych szkół publicznych w Polsce. Bibliometryczna analiza porównawcza (stan na 13 stycznia 2011).

Liczba autorów

Pokazuje ilu pracowników naukowych przyczyniło się do powstania publikacji, pośrednio odzwierciedla liczbę osób pracujących w danej dziedzinie.

Liczba autorów stanowi podstawę bardziej zaawansowanej analizy – analizy współautorstwa (co-authorship) pozwalającej na identyfikację schematów współpracy w ramach zespołów badawczych.

Najczęściej analiza współautorstwa, ze względu na ograniczenia technik wizualizacyjnych, służy poszukiwaniu przypadków wspólnego autorstwa dwóch osób, jednak możliwe są też analizy oparte o bardziej rozbudowane algorytmy (np. identyfikacja zespołów badaczy współautorów, liczących co najmniej 5 osób).

Analiza cytowań (ang. citation analysis)

Jedna z podstawowych technik bibliometrycznych. Odwołuje się do związków merytorycznych pomiędzy publikacjami lub patentami. Cytowanie innej publikacji można interpretować jako oparcie się na jej treści czy pośredni transfer wiedzy. Podstawowym celem analizy cytowań jest identyfikacja najważniejszych pozycji literaturowych, ich autorów lub zatrudniających ich instytucji.

Cytowanie – powołanie się autora na prace poprzedników.

Autocytowanie – ma miejsce wtedy, gdy istnieje choćby jeden autor wspólny dla obu prac (cytowanej i cytującej) i nie powinno być brane pod uwagę przy ocenie cytowań dorobku danego autora.

Twórcą metodologii dla analizy cytowań jest Eugene Garfield, założyciel Institute For Scientific Information (ISI, obecnie Thomson Reuters). Garfield w 1955 roku zaproponował stworzenie indeksu cytowań naukowych (Citation Indexes For Science).
Science Citation Index został później przekształcony w bazę Web of Science, a następnie w Web of Knowledge. Pierwszy Science Citation Index (SCI) ukazał się w 1963 roku i obejmował 102 tys. artykułów, opublikowanych w 1961 roku w 613 wybranych czasopismach.

Istnieje szereg powodów, dla których autorzy cytują prace wcześniejsze. Garfield wymienia 15 powodów cytowań:

  • składanie hołdu pionierom poprzez cytowanie prac klasycznych;
  • składanie hołdu równym sobie poprzez cytowanie pokrewnych prac współczesnych;
  • wykorzystywanie metod, pojęć, idei z cudzych prac;
  • dostarczanie tła lekturowego;
  • poprawianie własnej wcześniejszej pracy;
  • poprawianie prac innych autorów;
  • krytyka poprzedniej pracy;
  • konkretyzowanie lub uzasadnianie wcześniejszych twierdzeń;
  • zapowiedź przyszłych prac;
  • dostarczanie informacji o pracach mało znanych, rzadko cytowanych, trudno dostępnych;
  • potwierdzenie danych (np. liczbowych) lub faktów;
  • wskazanie pierwszych publikacji omawiających daną kwestię;
  • wskazanie publikacji tworzących eponimy lub terminy później powszechnie używane;
  • przeciwstawienie się cudzym ideom;
  • zakwestionowanie roszczeń do pierwszeństwa.

Analiza cytowań opiera się na założeniu, że większa liczba cytowań jest powiązana z „jakością” czy naukową doniosłością. Niestety, to założenie nie zawsze jest prawdziwe. Cytowania wskazują na tendencje w zakresie czytania i przywoływania literatury naukowej oraz zwyczaje panujące w środowiskach akademickich poszczególnych krajów.
Cytowanie nie musi oznaczać uznania dla tekstu naukowego lub badacza. Niektóre cytowania mają na celu krytykę tekstu i wykazanie błędów, czego przykładem było częste powoływanie się fizyków na tekst, opisujący prawdopodobnie nieprawdziwe odkrycie tzw. zimnej fuzji.

Typowe problemy analizy cytowań:

  • tendencja do cytowania określonych autorów przy jednoczesnej rezygnacji z cytowania innych,
  • unikanie cytowania formalnych źródeł wpływu (zwłaszcza dotyczących fundamentalnych odkryć naukowych i podstaw teoretycznych dyscypliny),
  • unikanie cytowania nieformalnych źródeł wpływu (zwłaszcza informacji zdobytych w drodze komunikacji między naukowcami),
  • skłonność do autocytowania, zaburzająca wyniki analiz (choć współcześnie bazy eliminują autocytowania z zestawień),
  • zróżnicowanie cytowań na pozytywne i negatywne,
  • problemy interpretacyjne wynikające z błędnego rozróżnienia lub utożsamienia nazwisk i imion autorów.

Należy pamiętać, że klasyczna analiza cytowań nie wprowadza rozróżnienia między cytowaniami „lepszymi” i „gorszymi”. Aby wyliczenia były jak najbardziej poprawne, powinno się stosować wskaźniki kompletne, czyli dotyczące wszystkich publikacji danego autora uwzględnionych w literaturze cytowanej, zamiast wskaźników bazowych, a więc ograniczonych do publikacji zarejestrowanych w konkretnej bazie danych.
Ponadto warto wiedzieć, że w analizie cytowań należy uwzględnić tylko dane zredukowane, czyli niezawierające samocytowań.

Wskaźniki bibliometryczne

Index Hirscha (Indeks H, H-Index)

Wskaźnik charakteryzujący dorobek naukowca wynosi h, gdy h publikacji danego autora było cytowanych przynajmniej h razy, np. gdy 10 z publikacji autora było cytowanych 10 lub więcej razy, jego indeks h jest równy 10.
IH zdefiniowany został w 2005 r. przez amerykańskiego fizyka J. E. Hirscha. Indeks Hirscha wykorzystywany jest jako jedno z kryteriów oceny dorobku habilitanta, wskazane w Rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 1 września 2011 r. w sprawie kryteriów oceny osiągnięć osoby ubiegającej się o nadanie stopnia doktora habilitowanego (Dz.U. 2011 nr 196 poz. 1165). Jest także brany pod uwagę przez Narodowe Centrum Nauki podczas rozpatrywania wniosków o finansowanie projektów badawczych.

Jak obliczyć Indeks H?
Obecnie funkcję wyliczenia Indexu Hirscha udostępniają wszystkie liczące się bazy referencyjne. Należy pamiętać, iż IH wyliczany jest na podstawie danych z konkretnej bazy, to znaczy brane pod uwagę są tylko te publikacje, które wprowadzono do danego indeksu. Warto więc zatroszczyć się o to, aby jak największa liczba naszych publikacji była widoczna w wybranej przez nas bazie.

Do obliczenia IH polecamy:

Wady Indeksu Hirscha:

  • IH podaje „średnią” cytowalność, co oznacza, że nie docenia dorobku prac wysokocytowanych w przypadku oceny publikacji jednej osoby,
  • duże instytucje naukowe uzyskują lepsze wskaźniki poprzez publikację większej liczby prac,
  • zjawisko cytowania negatywnego – liczne cytowania nie muszą oznaczać uznania dla tekstu naukowego lub badacza, a raczej jego krytykę,
  • zagadnienia będące w kręgu zainteresowań niewielkiej, lokalnej grupy odbiorców, np. badania istotne w skali jednego kraju czy regionu, ale mniej ważne dla szerszego, międzynarodowego odbiorcy, mają niższy IH, mimo iż poziom publikacji jest wysoki. Tego typu publikacje mają małe szanse na uwzględnienie w komercyjnych bazach danych, przez wzgląd na surowe kryteria doboru zasobów, niepozwalające na zamieszczanie niszowych czasopism w indeksie bazy. Ta sama zasada może dotyczyć publikacji w mniej popularnych językach (promowanie anglojęzycznych publikacji).

Metody zwiększania Indeksu Hirscha:

Impact Factor (IF, Wskaźnik Oddziaływania, Współczynnik Wpływu) czasopisma

To miara częstotliwości, z jaką przeciętny artykuł z tego czasopisma był w danym roku cytowany. Impact Factor pomaga ocenić znaczenie czasopisma, szczególnie w zestawieniu z innymi pismami z tej samej dziedziny.

Impact Factor oblicza się, dzieląc liczbę cytowań danego czasopisma w JCR za dany rok przez całkowitą liczbę artykułów, opublikowanych w tym piśmie w dwóch poprzednich latach. IF = 1 oznacza, że artykuły publikowane rok lub dwa lata temu były cytowane średnio jeden raz.

IF ustala Institute For Scientific Information (ISI) – Instytut Informacji Naukowej w Filadelfii. Dane te podaje baza Journal Citation Reports (JCR). Indeksowane przez Instytut Filadelfijski czasopisma są wybierane na podstawie tzw. Prawa Bradforda.


Wzór na Impact Factor

IF = B / C

B – łączna lista cytowań, które nastąpiły w danym roku kalendarzowym
C – liczba cytowalnych publikacji, które ukazały się w danym czasopiśmie, w ciągu ostatnich dwóch lat

Tradycyjnie IF obliczany jest za okres dwóch lat. Ze względu na specyfikę dziedzin wprowadzono 5-letni Impact Factor obliczany według takiej samej zasady dla pięciu kolejnych lat.
Wskaźnik wpływu pomaga ocenić znaczenie czasopisma, szczególnie w zestawieniu z innymi pismami z tej samej dziedziny.

Impact Factor wyliczany jest tylko dla czasopism z nauk ścisłych, społecznych i technicznych analizowanych i rejestrowanych w bazach Web of Science.

Wskaźnik podaje baza Journal Citation Reports (JCR), będąca częścią Web of Science, należącego do konsorcjum Thomson Reuters (obecnie Clarivate Analitycs). JCR ma dwa wydania: JCR Science Edition (dane z ponad 5900 czasopism w 171 kategoriach tematycznych) oraz JCR Social Science Edition (dane z ponad 1700 czasopism w 55 kategoriach tematycznych). Co roku pewna część czasopism jest z listy usuwana, gdy IF dla danego czasopisma spada poniżej 0,1, a inne są w to miejsce przyjmowane.

Zarzuty wobec Impact Factor:

  • IF odzwierciedla poziom czasopisma, a nie artykułów w nim zamieszczonych – brak porównania jakościowego artykułu przeglądowego i oryginalnego,
  • samocytowania lub zalecanie autorom cytowania artykułów zamieszczonych w danym czasopiśmie zawyżają IF tego czasopisma,
  • na wyniki analizy dość silny wpływ mają zmiany w kierunkach zainteresowań w nauce czy dynamiczny rozwój danej dyscypliny,
  • czasopisma o charakterze przeglądowym mają często wyższy IF od tych, które publikują prace oryginalne.

Linki:
Co to jest Journal Citation Reports?
Instrukcja wyszukiwania czasopisma w JCR
Najpopularniejsze tematy wg JCR

Source Normalized Impact Paper (SNIP)

Liczba cytowań w ciągu ostatnich trzech lat, podzielonych przez całkowitą liczbę publikacji w ciągu ostatnich trzech lat. SNIP mierzy kontekstowy wpływ cytowania przypisując mu wartość w zależności od ogólnej liczby cytowań w danej dziedzinie wiedzy.

Pod uwagę brana jest ilość artykułów cytujących dane czasopismo w powiązaniu z ilością pozycji w wykazach wykorzystanej literatury (references) tych artykułów. Zasadniczo, im dłuższa jest lista referencyjna, tym niższą wartość mają cytowania pochodzące z tej publikacji. W tych dyscyplinach, gdzie cytowania nie są liczne, a wykaz literatury zawiera tylko kilka pozycji – pojedyncze cytowanie nabiera większej wartości. Przy obliczaniu tego wskaźnika cytowania i autocytowania mają jednakową wagę.
SNIP jest wskaźnikiem opartym na danych z bazy Scopus.
Zgodnie z projektem rozporządzenia ws. sporządzania wykazów wydawnictw publikujących recenzowane monografie naukowe oraz czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych (§ 8. 1. oraz § 9. 1.) za pomocą wskaźnika SNIP (Source Normalized Impact per Paper) zostanie ustalona liczba punktów, którą otrzyma czasopismo lub materiały indeksowane w bazach międzynarodowych (w konsekwencji publikacja w nich opublikowana). Im wyższy SNIP, tym więcej punktów zostanie przyznanych za publikację w takim kanale publikacji.

Impact Factor per Publication (IPP)

Mierzy stosunek cytowań w danym roku (Y) do prac naukowych opublikowanych w ciągu ostatnich trzech lat (T-1, T-2, T-3) podzielonych przez liczbę prac naukowych opublikowanych w tych samych latach (Y- 1, Y-2, Y-3).

Impact Factor Per Publication jest odpowiedzią wydawnictwa Elsevier na Impact Factor firmy Thomson Reuters.
IPP może być stosowany dla każdego seryjnego wydawnictwa. W przeciwieństwie do IF, który funkcjonuje na poziomie czasopisma, IPP skupia się na poziomie samego artykułu, dzięki czemu można rozróżnić cytowania redakcyjne i te w artykułach. Scopus uznał, że cytaty do treści innych niż artykuły, recenzje oraz materiały konferencyjne powinny być wyłączone.
Oznacza to, że dane nie obejmują cytatów, takich jak komentarze redakcyjne.

Wzór na Impact Per Publication
IPP= artykuły, recenzje oraz materiały konferencyjne za okres 2010-2012 / liczba artykułów, recenzji oraz materiałów konferencyjnych za okres 2010-2012

Scimago Impact Factor, Przewidywalny IF

Komunikat MNiSW w sprawie kryteriów i trybu oceny czasopism naukowych z dnia 2 czerwca 2015 r. wskazuje wśród kilkunastu kryteriów oceny czasopism, dla których Impact Factor nie jest wyliczony, dwa wskaźniki bibliometryczne:

  • Predicted Impact Factor (PIF).
  • Scimago Impact Factor (SIF).

Obydwa wskaźniki dotyczą tylko polskich czasopism, których redakcje wypełnią ankietę ewaluacyjną. Przewidywalny Impact Factor dotyczy czasopism cytowanych w Web of Science i można go obliczyć na podstawie danych z WoS, natomiast Scimago Impact Factor obejmuje czasopisma indeksowane w Scopusie, a wartość tego współczynnika będzie znana po wypełnieniu ankiet.

Scimago Impact Factor (SIF) – iloraz współczynnika total cites (3 lata), publikowanego w bazie Scimago Journal & Country Rank, dostępnej na dzień 31 sierpnia roku przeprowadzania oceny czasopism naukowych i liczby wszystkich artykułów naukowych, opublikowanych w czasopiśmie w okresie od trzech lat do roku poprzedzających rok wypełnienia ankiety.

Wskaźnik PIF (tzw. Przewidywalny IF – Predicted Impact Factor) – obliczany jest jako iloraz liczby cytowań publikacji danego czasopisma naukowego w bazie Web of Science za okres od trzech lat do roku poprzedzającego rok wypełnienia ankiety i liczby wszystkich artykułów naukowych opublikowanych w czasopiśmie w tym okresie.

PIF wyliczany jest na podstawie cytowań danego czasopisma w bazie Web of Science. Czasopisma humanistyczne otrzymują punkty za indeksowanie na liście: Arts and Humanities Citation Index.

Linki:
Warsztat badacza „Predicted Impact Factor oraz Scimago Impact Factor”

 

Sumaryczny Impact Factor

Oblicza się go uwzględniając artykuły danego autora opublikowane w czasopismach posiadających współczynnik IF, wg poniższego wzoru:

Wzór na sumaryczny Impact Factor

Sumaryczny IF = Ax(n) * IFx(n) + Ay(n) * IFy(n) + Ay(m) * IFy(m) + …

n, m – rok publikacji artykułu autora / rok dla którego obliczono IF czasopisma
Ax – liczba artykułów autora opublikowanych w czasopiśmie x w danym roku
Ay – liczba artykułów autora opublikowanych w czasopiśmie y w danym roku
IFx – IF czasopisma x obliczony dla danego roku
IFy – IF czasopisma y obliczony dla danego roku

czyli mnożymy IF danego czasopisma z określonego roku przez liczbę opublikowanych przez autora artykułów. W przypadku artykułów z kilku czasopism wszystko dodajemy.

Sumaryczny Impact Factor pojawia się jako jedno z kryteriów w Rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 1 września 2011 r. w sprawie kryteriów oceny osiągnięć osoby ubiegającej się o nadanie stopnia doktora habilitowanego.

Immediacy Index (II)

Stanowi wskaźnik szybkości oddziaływania. Wyraża stosunek cytowań artykułów w roku ich publikacji do liczby artykułów opublikowanych w tym samym roku w konkretnym czasopiśmie. Wskaźnik ten dotyczy wyłącznie danego czasopisma, a nie autorów publikacji. Podawany jest w bazie JCR.

G-Index

Wskaźnik do określania wpływu czasopisma w oparciu o naukowe rekordy publikacji. G-index to największa liczba g prac tego czasopisma, które uzyskały łącznie g2 cytowań. Zasugerowany został w 2006 roku przez Leo Egghe.

Linki:
Mierniki oceny czasopism i naukowców
Mierniki oceny czasopism i naukowców na stronach www i w literaturze drukowanej

Ustawa 2.0

Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce z dnia 3 lipca 2018 r. wprowadza nowe zasady ewaluacji jakości działalności naukowej.

Pierwszym podstawowym kryterium ewaluacji będzie poziom naukowy lub artystyczny prowadzonej działalności.
W ramach tego kryterium brane pod uwagę będą:

  • artykuły naukowe opublikowane w czasopismach naukowych i w recenzowanych materiałach z międzynarodowych konferencji naukowych, zamieszczonych w wykazie czasopism;
  • artykuły naukowe opublikowane w czasopismach naukowych niezamieszczonych w wykazie czasopism;
  • monografie naukowe wydane przez wydawnictwa zamieszczone w wykazie wydawnictw, redakcje naukowe takich monografii i autorstwo rozdziałów w takich monografiach;
  • monografie naukowe wydane przez wydawnictwa niezamieszczone w wykazie wydawnictw, redakcje naukowe takich monografii i autorstwo rozdziałów w takich monografiach;
  • patenty na wynalazki, prawa ochronne na wzory użytkowe i wyłączne prawa do odmian roślin.

Badacze będą mogli wskazać do ewaluacji maksymalnie 4 publikacje w ciągu 4 lat.

Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 7 listopada 2018 r. w sprawie sporządzania wykazów wydawnictw monografii naukowych oraz czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych.

Zarządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 stycznia 2018 r. w sprawie powołania Zespołu doradczego do spraw opracowania wykazu czasopism naukowych, wykazu wydawnictw naukowych i programu wspierającego polskie czasopisma naukowe.

Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 22.02.2019 r. w sprawie ewaluacji jakości działalności naukowej (Poz. 392).

Zarządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 28.02.2019 r. w sprawie powołania Komisji Ewaluacji Nauki (poz. 29).

Konstytucja dla Nauki – strona MNiSW. 

Przewodnik po systemie ewaluacji nauki.

Czasopisma naukowe i recenzowane materiały z konferencji międzynarodowych

W nowym modelu ewaluacji artykuły naukowe mają być oceniane z zastosowaniem zasady dziedziczenia prestiżu (czyli artykuł naukowy otrzyma tyle punktów, ile punktów otrzyma czasopismo naukowe lub recenzowane materiały z konferencji międzynarodowych, w których ukazał się ten artykuł).

Nowy „Wykaz czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych” obejmuje:

  1. Czasopisma naukowe uwzględnione w międzynarodowej bazie:
    • Scopus
    • Web of Science (Core Collection):
      • Science Citation Index Expanded,
      • Social Sciences Citation Index,
      • Arts & Humanities Citation Index,
      • Emerging Sources Citation Index.
  2. Recenzowane materiały z konferencji międzynarodowych uwzględnionych w bazie informatycznych konferencji naukowych The Computing Research and Education Association of Australasia (CORE).
  3. Czasopisma naukowe ujęte w międzynarodowej bazie ERIH+, ale nieujęte w bazach Scopus i WoS Core Collection, które w wyniku oceny eksperckiej zostały uznane (przez zespoły powołane dla dyscyplin naukowych w dziedzinie nauk humanistycznych, dziedzinie nauk społecznych i dziedzinie nauk teologicznych) za posiadające międzynarodową renomę i szczególny wpływ na rozwój danej dyscypliny naukowej, a także za spełniające standardy etyczne.
  4. Czasopisma naukowe finansowane w ramach programu „Wsparcie dla czasopism naukowych”, który obejmuje 484 polskich czasopism.
    Lista czasopism punktowanych powstały przy współpracy Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa wyższego z 44 zespołami doradczymi w dyscyplinach.

Wykaz czasopism punktowanych

Więcej o nowym wykazie

Program „Wsparcie dla czasopism naukowych”

Celem programu jest wsparcie wydawców polskich czasopism naukowych nieujętych w międzynarodowych bazach czasopism naukowych o największym zasięgu, lecz publikujących artykuły naukowe o wysokim poziomie naukowym. Wsparcie to ma być przeznaczone na podniesienie poziomu praktyk wydawniczych i edytorskich umożliwiających wejście tych czasopism do międzynarodowego obiegu naukowego. Artykuły naukowe publikowane w tych czasopismach będą uwzględniane przy ewaluacji działalności naukowej. Czasopisma objęte pomocą w ramach programu zostaną również umieszczone w wykazie czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych.
Program ma być ustanawiany przez Ministra nie częściej niż co 2 lata. Maksymalna liczba czasopism, które za każdym kolejnym ogłoszeniem konkursu można wesprzeć w ramach tego programu, to 500.
Każdy artykuł naukowy opublikowany w czasopiśmie naukowym, które nie jest zamieszczone w wykazie ministerialnym, otrzymuje 5 punktów.
27 marca 2019 r. opublikowano pierwszą listę czasopism objętych programem.

Lista projektów zakwalifikowanych do finansowania w ramach programu „Wsparcie dla czasopism naukowych”.

Czasopisma UW w programie MNiSW „Wsparcie dla czasopism naukowych”.

Szczegółowe warunki udziału w programie.

Monografie

Wykaz wydawnictw monografii naukowych, ogłoszony komunikatem z dnia 18 stycznia 2019 r., został sporządzony przez ministra na podstawie projektu przedstawionego przez zespół doradczy ministra składający się z 15 ekspertów.

Wykaz wydawnictw składa się z dwóch poziomów:

  • poziom I – wydawnictwa naukowe spełniające etyczne i naukowe standardy wydawnicze (200 pkt albo 300 pkt w naukach humanistycznych, społecznych, teologicznych),
  • poziomu II – wydawnictwa, które nie tylko spełniają powyżej wzmiankowane standardy, ale są również wiodącymi wydawnictwami o zasięgu międzynarodowym, których rozpoznawalność i prestiż w międzynarodowym środowisku naukowym są bezdyskusyjne. (80 pkt).

Obecnie wykaz składa się z 536 pozycji. 36 znajduje się na Poziomie 2, a 500 na Poziomie 1 (80 pkt).

Ocena ekspercka zespołu doradczego ministra została oparta na następujące źródła danych:

  • zestawienie zaakceptowanych przez ewaluatorów Komitetu Ewaluacji Jednostek Naukowych zgłoszeń odnoszących się do wszystkich publikacji książkowych z lat 2013–2016,
  • zestawienie publikacji z lat 2013–2016 zaklasyfikowanych przez Bibliotekę Narodową jako książki naukowe,
  • wspominane powyżej trzy zestawienia wydawnictw indeksowanych na zagranicznych listach wydawnictw, tj. SPI Scholarly Publishers Indicators (Hiszpania), Norwegian Register for Scientific Journals, Series and Publishers (Norwegia), Publication Forum (Finlandia),
  • dwa zestawienia wydawnictw indeksowanych w międzynarodowych bazach bibliograficzno-bibliometrycznych: Book Citation Index (część Web of Science Core Collection) oraz Scopus.

Wyłonione wstępnie wydawnictwa (w przypadku wydawnictw zagranicznych wzięto pod uwagę te, w których w minionych latach ukazały się prace polskich autorów) poddano dodatkowej ocenie.

Wyłonione 36 podmioty, spełniają warunki określone w § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 7 listopada 2018 r. w sprawie sporządzania wykazów wydawnictw monografii naukowych oraz czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych:

  • publikują recenzowane monografie naukowe wnoszące istotny wkład w rozwój światowej nauki,
  • prowadzą politykę wydawniczą przyczyniającą się do upowszechniania monografii naukowych w skali światowej,
  • są uznawane za wiodące przez środowisko naukowe, z uwzględnieniem pozycji zajmowanej w wykazach klasyfikujących wydawnictwa,
  • stosują jednolite standardy kwalifikowania monografii naukowych do publikacji, nieuzależnione od wniesienia opłaty za publikację monografii i wysokości tej opłaty.

W przyszłości wykaz będzie uzupełniany przez Komisję Ewaluacji Nauki (KEN), która rozpocznie swoją pierwszą kadencję 1 marca 2019 roku.

Wydawnictwa naukowe, które nie znalazły się w wykazie wydawnictw publikujących recenzowane monografie naukowe, mogą do 15 września 2019 r. ubiegać się o umieszczenie na liście ministerialnej.
Zasady ubiegania się o umieszczenie na liście ministerialnej.

Monografie spoza wykazu

Te monografie, które zostaną wydane w wydawnictwach znajdujących się poza wykazem będą mogły zostać zgłoszone jako osiągnięcia naukowe na potrzeby ewaluacji i za każdą z nich będzie przyznawane 20 pkt. Co więcej, poddający się ewaluacji ośrodek naukowy będzie też mógł zgłaszać takie monografie do oceny eksperckiej, dokonywanej przez Komisję Ewaluacji Nauki. Po uzyskaniu aprobaty KEN taka monografia otrzyma 80 punktów.

Wykaz wydawnictw monografii naukowych – pełna lista

Więcej o wykazie czasopism

Lista czasopism punktowanych MNiSW do 2019 r.

Lista czasopism punktowanych MNiSW – ujednolicony wykaz czasopism naukowych wraz z liczbą punktów za umieszczoną w nich publikację naukową, opublikowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Od 2000 roku Komitet Badań Naukowych, w celu oceny jednostek naukowych, zaczął opracowywać listę czasopism, za publikację w których autorzy otrzymywali dla swoich uczelni czy instytutów punkty. W 2004 r. Ministerstwo przejęło zadanie corocznego publikowania listy czasopism punktowanych. Obecnie jest ona narzędziem oceny nie tylko instytucji naukowych, ale też ich poszczególnych pracowników, choć odpowiednie ustawy (patrz: Akty prawne) nie wymieniają punktów za publikacje wśród kryteriów oceny dorobku naukowego.

Dotychczasowa lista składała się z trzech części:

  • Część A – zawierała liczbę punktów za publikacje w czasopismach naukowych posiadających współczynnik wpływu Impact Factor (IF), znajdujących się w bazie Journal Citation Reports (JCR);
  • Część B – zawierała liczbę punktów za publikacje w czasopismach naukowych nieposiadających współczynnika wpływu Impact Factor (IF);
  • Część C – zawierała liczbę punktów za publikacje w czasopismach naukowych znajdujących się w bazie European Reference Index for the Humanities (ERIH).

2 grudnia 2015 roku MNiSW opublikowało nowe tzw. Rozporządzenie parametryzacyjne. Rozporządzenie w sprawie kryteriów i trybu przyznawania kategorii naukowej jednostkom naukowym zastąpiło rozporządzenie z 2012 r. Nowe rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 stycznia 2017 r.

11 września 2017 roku na stronie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego pojawił się komunikat o nieprzeprowadzaniu oceny czasopism naukowych w 2017 r. Oznacza to, że nie będzie ogłoszony wykaz czasopism naukowych za rok 2017. Artykułom opublikowanym w czasopismach naukowych w roku 2017 będą przyznawane punkty zgodnie z wykazem, który zostanie ogłoszony w 2019 roku.

Linki:
Rewolucja w liczeniu punktów za publikacje w czasopismach
Obliczanie punktacji za wcześniejsze lata: 1999-2012; 2011; 2001-2010

Journal Citation Reports

Journal Citation Reports (JCR) jest to ranking cytowalności czasopism tworzony przez firmę Thomson Reuters na platformie Web of Sciences.

Journal Citation Reports ma dwa wydania:

  • JCR Science Edition (dane w 171 kategoriach tematycznych),
  • JCR Social Science Edition (dane w 55 kategoriach tematycznych).

Ranking publikowany jest co roku. Gdy IF dla czasopisma spada poniżej 0,1, jest ono usuwane z listy.

Baza JCR zawiera:

  • czasopisma najczęściej cytowane w danej dziedzinie,
  • czasopisma najbardziej popularne w danej dziedzinie,
  • czasopisma mające największe oddziaływanie na daną dziedzinę,
  • czasopisma publikujące najwięcej artykułów z danej dziedziny,
  • dane do porównań dotyczące kategorii tematycznych.

JCR mylona jest często z Master Journal List (zwaną niekiedy listą filadelfijską). Nazwy „lista filadelfijska” po raz pierwszy użył Andrzej Kajetan Wróblewski.

Linki:
Journal Citation Reports

Wady Journal Citation Reports:

  • zawiera głównie piśmiennictwo anglosaskie,
  • faworyzuje nauki podstawowe,
  • różnice średniej liczby cytowań podawanych w pracach z różnych dyscyplin mogą być bardzo duże,
  • prace przeglądowe są cytowane znacznie częściej,
  • prace mogą być rzadko cytowane w danym okresie, ponieważ nie zostały jeszcze docenione,
  • powielanie błędów w bibliografii załącznikowej.

Linki:
Baza Web of Science
Skrócona instrukcja obsługi Web of Science
Polska strona Web of Science
Web of Science Core Collection
Czym jest Web of Science Core Collection?
Szkolenia Web of Science

Master Journal List

Zawiera tytuły, które przeszły proces oceny Institute for Scientific Information. Odnosi się do wszystkich opracowanych przez Clarivate Analitycs czasopism, również do indeksu Arts & Humanities, który, ze względu na specyfikę cytowalności w naukach humanistycznych, nie ma wyliczanego wskaźnika wpływu, i co za tym idzie własnej edycji w JCR. Czasopisma na Liście MJR są w założeniu najlepszymi z branży, a publikacja w nich ma mieć większą wagę niż w mniej znanych czasopismach.
Dane bibliograficzne czasopisma uwzględnionego na liście zawierają wyłącznie tytuł czasopisma, częstotliwość ukazywania się, ISSN, adres wydawcy oraz bazy, w których jest indeksowane. MJL nie podaje wskaźnika Impact Factor dla czasopisma.

Liczba czasopism na MJR nie jest stała – podlega selekcji, a decyduje o tym wiele kryteriów, m.in.:

  • regularność ukazywania się czasopisma,
  • wydawanie periodyku zgodnie z międzynarodową konwencją wydawniczą,
  • podawanie w języku angielskim tytułów, streszczeń oraz słów kluczowych publikowanych prac,
  • recenzowanie publikowanych prac przez autorytatywnych recenzentów,
  • analiza poczytności – mierzona takimi wskaźnikami, jak:
    • Citation Index (indeks cytowań),
    • Impact Factor (wskaźnik częstości cytowania w określonym czasie),
    • Immediacy Index (czas w jakim opublikowany artykuł jest cytowany).

ERIH PLUS (The European Reference Index for the Humanities and the Social Sciences)

ERIH PLUS – indeksuje publikacje z piętnastu dyscyplin humanistycznych (antropologia, archeologia, historia sztuki i architektura, filologia klasyczna, gender studies, historia, historia i filozofia nauki, lingwistyka, literatura, muzykologia i muzyka, studia orientalistyczne i afrykanistyczne, edukacja, filozofia, psychologia, religioznawstwo i teologia).

Baza pokrywa się z listą C czasopism punktowanych MNiSW.

Czasopisma podzielone są na trzy grupy:

  • A – najbardziej cenione w świecie czasopisma, zawierające recenzowane artykuły regularnie cytowane,
  • B – międzynarodowe czasopisma recenzowane, cenione w wielu krajach,
  • C – czasopisma europejskie o ważnym znaczeniu lokalnym lub regionalnym.

Baza powstała w ramach współpracy naukowej Stałego Komitetu ds. Nauk Humanistycznych (SCH) Europejskiej Fundacji Nauki (EFS) i jest bazą ogólnodostępną.

Index Copernicus

Index Copernicus – wielodziedzinowa baza indeksacyjna czasopism naukowych oparta na wskaźniku ICV (Index Copernicus Value).

Warunkiem indeksacji w bazie jest pozytywne przejście wielowymiarowej oceny opartej na przeszło stu kryteriach. Czasopisma, które pozytywnie przejdą ocenę parametryczną, otrzymują – ważny przez 1 rok – wskaźnik ICV (Index Copernicus Value), będący odzwierciedleniem poziomu rozwoju czasopisma oraz siły jego oddziaływania.

Baza posiada dwa moduły:

  • Index Copernicus Journals Master List (JML) – zawiera listę czasopism, które przeszły pozytywną procedurę indeksacji i posiadają ICV.
  • ICI World of Journals – jedna z największych międzynarodowych baz danych o czasopismach naukowych z całego świata, w której mogą zarejestrować się wszystkie periodyki.

Wyniki ewaluacji czasopism w bazie ICI Journals Master List są wykorzystywane w jednostkach naukowych oraz placówkach sektora publicznego w Polsce, krajach Unii Europejskiej (Czechy, Rumunia, Bułgaria), a także innych krajach świata.

Narzędzia bibliometryczne

InCites

InCites (dodatek do Web of Science) – służy do analizy danych zawartych w bazach SCIE, SSCI, A&HCI, JCR i ESI oraz pozwala porównywać dorobek naukowy badaczy i instytucji, analizować wykorzystanie czasopism w instytucjach, opracowywać strategie badawcze oraz może wspierać decyzje publikacyjne i kadrowo-administracyjne.
Każdy użytkownik, który chce skorzystać z narzędzia, musi posiadać osobiste konto na platformie Web of Science Konto można założyć wybierając w menu opcję “Sign In” a następnie “Register”, patrz kompendium: zakładka dostęp i logowanie.
Uwaga: użytkownicy, którzy posiadają już konto osobiste Web of Science, powinni przed pierwszym wejściem do InCites wylogować się z konta na Web of Science, następnie wyczyścić dane przeglądarki, po czym zalogować się bezpośrednio.
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego zamówiło na rok 2018 licencję pilotażową na dostęp do narzędzia.

Linki
Baza Web of Science
In Cites
Kompendium: Narzędzia InCites 

SciVal

SciVal (dodatek do Scopus) – narzędzie do analizy danych zawartych w bazie Scopus, które umożliwia wizualizację osiągnięć instytucji naukowych, porównanie z innymi jednostkami, ocenę potencjalnych współpracowników oraz partnerów, a także analizowanie trendów w świecie nauki, patrz opis.
Każdy użytkownik, który chce skorzystać z narzędzia, musi posiadać osobiste konto do serwisów Elsevier. Może to być konto założone wcześniej na serwerach Science Direct lub Scopus. Konto takie można także założyć na serwerze SciVal wybierając w menu opcję “Register Now”.
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego zamówiło na rok 2018 licencję pilotażową na dostęp do narzędzia.

Linki
SciVal 

Publish of Perish

Publish of Perish (nakładka do Google Scholar) – program do wyszukiwania i analizy cytowań w Google Scholar. Aplikacja wylicza różne statystyki: liczba artykułów, liczba cytowań, średnia cytowań na artykuł, średnia cytowań na rok, h-indeks Hirscha, g-indeks Egghego, AW-indeks, i inne.
Program wyznacza indeks Hirscha tylko na podstawie naszych prac znajdujących się w Internecie. Również prace w których jesteśmy cytowani muszą być dostępne w sieci. Publikacje tylko papierowe nie są brane pod uwagę.
Publish of Perish jest programem darmowym.

Linki
Program Publish or Perish
Publish or Perish – poradnik dla autorów

Google Scholar Citations

Google Scholar Citations – usługa, która pozwala na założenie profilu („Profil autora”) w usłudze Google Scholar oraz umożliwia nam śledzenie cytowań naszych prac. Narzędzie daje również możliwość wyliczenia indeksu H.
Dane dotyczące cytowań są obliczane i aktualizowane automatycznie. Aplikacja wylicza cytowania na podstawie publikacji znalezionych w Google scholar.
Profil autora jest połączony z pocztą gmail, i można go upublicznić, tak, aby był widoczny w wynikach Google Scholar. Założenie profilu jest darmowe.

Linki
Google Scholar Citations
Google Scholar Citations – nowe narzędzie do obliczania indeksu H i śledzenia cytowań

Altmetria

Altmetria (alternatywne metryki) to cyfrowe wskaźniki, które uwzględniają zachowania czytelników online, interakcje sieciowe z treściami i media społecznościowe. Mierzą, ile razy wyniki badań są tweetowane, pobierane, przeglądane, omawiane itp., Wskazując na publiczną lub społeczną widoczność wyników. Pochodzą z otwartych zasobów internetowych i monitorowanie zaangażowania społeczności online w wyniki badań. Altmetria ma na celu uzupełnienie, a nie całkowite zastąpienie tradycyjnych środków oddziaływania i jest miarą uwagi i zaangażowania online.

Altmetria oferuje naukowcom, którzy nie publikują w czasopismach akademickich lub pracują w dyscyplinach, które nie są związane z nagromadzeniem cytowań w zasobach akademickich, alternatywnym sposobem wykazania zasięgu i znaczenia ich pracy.

Wskaźniki altmetryczne to między innymi:

  • Liczba pobrań ze strony internetowej czasopisma lub bazy danych.
  • Liczba wyeksportowanych artykułów do menedżera cytowań.
  • Wzmianki w mediach społecznościowych.
  • Liczba udostępnień za pomocą poczty elektronicznej, na Facebooku lub Twitterze.
Zalety altmetrii
  • Obejmuje szeroki zakres naukowej działalności: artykuły, książki, surowe dane, oprogramowania, patenty, posty, komentarze, analizy, prezentacje itp.
  • Większa różnorodność danych niż w tradycyjne metryce cytowań (opinie, pobrania, inne ślady reakcji).
  • Dane są automatycznie zbierane i aktualizowane.
  • Opisują dane z różnych źródeł, zarówno w obrębie społeczności naukowej, jak i poza nią.
  • Często są zbierane z serwisów internetowych o otwartym kodzie źródłowym, co oznacza, że można je zweryfikować.
  • Zachęca do szerszego stosowania otwartej nauki.
  • Wyrównuje różnicę między dyscyplinami naukowymi.
Ograniczenia altmetrii
  • Duża liczba wzmianek o mediach społecznościowych nie oznacza, że artykuł jest wysokiej jakości. W mediach społecznościowy można wspomnieć o artykule, ponieważ zawiera on coś zabawnego lub niezwykłego.
  • Media społecznościowe są podatne na manipulacje – mogą być kupowane, więc liczby mogą nie odzwierciedlać rzeczywistego poziomu zainteresowania publicznego danym materiałem.
  • Nie stanowi pełnego obrazu. Dane altmetryczne są jedynie wskaźnikami – mogą wskazywać na popularność danej publikacji czy badania, ale same nie są na nią dowodem.
  • Są stosunkowo nowe i wymagają dalszych badań.
Wykorzystanie altmetrii

Naukowiec:

  •  zasięgnięcie opinii na temat wysłanych badań,
  • prezentacja własnych osiągnięć w procesie awansu naukowego,
  • przedstawienie znaczenia i roli własnych badań w procesie skarania się o dotacje, granty.

Wydawca:

  • określenie wpływu działalności wydawniczej,
  • pomoc autorom i redaktorom w określeniu zasięgu ich publikacji,
  • rekomendacje i recenzje wydawnicze.

Instytucje zarządzające i finansujące:

  • zrozumienie zasięgu badań, które finansują,
  • ocena wniosków o dofinansowanie,
  • promowanie nauki.
Jak znaleźć dane altmetryczne?

Dostawcy akademiccy, którzy włączyli wskaźniki altmetryczne do swoich baz danych, to PLoS, Springer, Scopus, Nature, HighWire i BioMedCentral.

Altmetric.com oferuje zarówno bezpłatne, jak i subskrypcyjne narzędzia dla wydawców, instytucji i naukowców zainteresowanych śledzeniem i oglądaniem zaangażowania w wyniki swoich badań.

Aplikacja zbiera dane na podstawie identyfikatora DOI: książki, rozdziały, artykuły, prezentacje, dysertacje, raporty, materiały konferencyjne, recenzje, szara literatura, dane itp. Obejmuje takie źródła jak media społecznościowe, blogi, gazety i program nauczania. Każde źródło jest ważone przez firmę. Na przykład raporty prasowe uzyskują wyższy wynik niż tweety.
Narzędzie Altmetric działa najlepiej z artykułami opublikowanymi po lipcu 2011 r. I może nie doceniać wyników starszych artykułów.
Za agregatora Altmetric korzystają wydawcy miedzy innymi Nature Publishing Group, Wiley Online Library, Springer, BioMed Central.

Plum Analytics to usługa, której obecnym właścicielem jest Elsevier. Agregator śledzi identyfikatory naukowe, np. DOI, identyfikator PubMed, ISBN, identyfikator arXiv czy adres URL (usługa niestandardowa). Narzędzie jest przeznaczone dla komercyjnych klientów.

Plum Analytics dzieli metryki na 5 kategorii:

  • wykorzystanie, np. pobrania, kliknięcia, zasoby biblioteczne;
  • przechwytywanie, np. ulubione, obserwatorzy, zakładki;
  • opinie, np. posty na blogu, komentarze, recenzje, linki do serwisu Wikipedii;
  • media społecznościowe, np. tweety, Facebook;
  • cytowania, np. indeksy cytowania, cytaty patentowe.

Dane z Plum Analytics wykorzystują miedzy innymi ScienceDirect, EBSCO.

PLOS – agreguje dane altmetryczne dla wszystkich artykułów dostępnych w PLOS. Wydawca zbiera dane z usług takich jak Mendeley, PubMed Central, Citeulike, Twitter, Facebook, Google Blogi, Google Scholar, Figshare oraz dane o cytowaniach z Web of Science, Scopus i Google Scholar.
Metryki podzielone są na pięć kategorii:

  • cytowania – dane z Scopus, Web of Science, PubMed Central, CrossRef;
  • pobrania – dane z CiteULike, Mendeley;
  • liczba wejść – dane z PLOS, PUBMED Central oraz Figshare;
  • opinie – dane z blogów, Twittera, Facebooka, Reddit;
  • rekomendacje.

Zapraszamy na szkolenia z zakresu bibliometrii i altmetrii. Informacje i grafik szkoleń znajdują się tutaj.

Opracowanie: Maja Bogajczyk (m.bogajczyk@uw.edu.pl)

Ikony: Freepik (www.freepik.com) z www.flaticon.com, Retina Display Icons (www.iconfinder.com/iconsets/TWG_Retina_Icons) od The Working Group (blog.twg.ca).